Fotoğraf kaynak: http://www.1yenibilgi.com/renk_anlamlari_nelerdir_renkler_ne_anlama_geliyor_renkler_ne_ifade_ediyor_renklerin_tanimi.html
Mehmet Yaşar ARCA
GİRİŞ
Renkle ilgili ilk çalışma, Isaac Newton'un karanlık bir odada gerçekleştirdiği prizma deneyinde ortaya çıkmıştır. Prizmayı güneş ışığından geçirdiğinde, ışığın parçalanarak ortaya gökkuşağının altı renginin çıktığını fark etti. Fakat dönemindeki 7 rakamının uğuru ve kilise baskısı olduğundan 7 renk olduğunu söyledi.
Leonardo ve Holbein renk kavramını; “maddi bir gerçekliği olan ve bütün değerini kendinde taşıyan güzel bir madde” olarak tanımlamıştır (Wölfflin, 1985: 66). Işığın nesnelere çarparak gözümüze yansımasıyla oluşan duyumlara “renk” diyoruz, yansıyan bu ışığın nesnenin yapısına göre gösterdiği çeşitliliğe de “renk tonu”. Nesneye ulaşan ışığın tamamı gözümüze yansıdığında bu ışığı beyaz, hiç yansımadığında da siyah olarak algılıyoruz. (filliboya.com)
Işık olmadan rengi görmek mümkün değildir. Çünkü objelerin kendi başlarına renkleri yoktur. Renk olarak algıladığımız şey, ışık ışınlarının yansımasıdır (Öztuna, 2007: 88-89)
Kültür
Belirli bir yerde, bir arada yaşayan insanların günlük yaşam pratikleri içerisinde oluşturdukları gelenek, görenek, değerler ve davranışlardır. Örf- adet, dil, din, dünya görüşü, sanat, tarih gibi bütün alanları etkiler. Kültürden kültüre sözlü veya yazılı olarak aktarılır.
Günlük yaşamımızı anlamlandıran, aslında renklerdir. Taksilerimizin rengi sarıdır. Okul duvarlarımız mavi, camilerimiz yeşil, evimizin veya işyerlerimizin tavanı ise beyaz. Damatlıklarımız siyah, gelinliklerimiz beyazdır, Gelinliğe bağlanan kuşak ise kırmızı. İşte tüm bu basit örnekler, renklerin hayatımızda var olan kullanımları ve onların bizlerde bıraktığı imgelerle ilgilidir. Renkler birer çağrışımdır. Kırmızı, Türk bayramığımızı simgeler ve milli rengimizdir. Her ülkenin veya her yörenin kendine özgü renkleri bulunur. Renkler, kültürlerarası benzer anlamlar içerdiği gibi birbirinden tamamen farklı anlamlar da içerirler. Renkler yalnızca bizim için değil, diğer canlılar için de önemlidir. Örneğin bukalemun renk değiştirerek, kendini kamufle eder. Buna benzer pek çok örnek doğada mevcuttur.
RENKLERİN KÜLTÜRLERE GÖRE FARKLILIKLARI
Beyaz
Doğu kültürlerinde beyaz matem rengidir ve de ölümü sembolize etmektedir. Japonya’da özellikle beyaz karanfiller ölüm ile ilişkilidir. Batı kültürlerinde ise saflığın rengi olarak gelinliklerde kullanılır. Türk kültür ve tarihinde de beyaz rengin kullanımına sıkça rastlanmaktadır. Beyaz rengin, Türklerin en eski inançlarından olan Şamanist dönemle ilgili bazı manevi inanmalardan kaynaklanan ululuk, adalet ve güçlülük anlamları kazandığı görülmektedir. Şöyle ki Türk Şamanizminde Ülgen, hayır ilahıdır. Şaman dualarında ona Beyaz (Parlak) Hakan vb. şeklinde hitap edilir (Ambrose ve Haris, 2003).
Siyah
Siyah renk, törenlerde resmiyeti simgeler. Birçok ülke için matem rengidir, korku, ölüm ve üzüntünün simgesidir (Halse: 1978: 27-34)
Hristiyanlıkta olduğu gibi, Müslümanlıkta da siyah, fanilik, son ve sonluluk gibi sembolik açılımlarla yüklüdür. Çin’de siyah renk kışın ve kuzeyin sembolüdür. Buna karşın Eski Mısır ve Kuzey Afrika ülkelerinde siyah, verimli toprağın ve yağmurla şişmiş bulutların rengine benzediği için bereketin simgesel rengidir (Uçar, 2004: 49) . Siyah, Hint, Japon ve Çin sembolizmasında zamanın başlangıcındaki kaosun ve şekilsizliğin evrensel maddenin, özün rengidir.
Kırmızı
Kırmızı Arapça’da “al-kirmiz” denilen bir böceğin dişisinin kurutulup ufalandığında aldığı parlak kırmızıdan türemiştir (Ersoy, 1990: 37). Kırmızı renk ana renklerdendir ve tabiatta bu rengin örneği ateş ve kan'dır. Bu renk heyecan, kudret ve akıncılık sembolü olarak anılmaktadır.
Hindistan’da gelinliklerde, saflığın rengi olarak kırmızı kullanılır. Batı kültüründe ise kırmızı, dur veya tehlike anlamına gelebilir (Ambrose ve Haris, 2003). Japonya’da, kırmızı, hemen hemen yalnız kadınlar tarafından giyilir. Gönülden içten olmanın ve iyi şansın sembolüdür. Ateşin rengi olan kırmızı, cehennemin, şeytanlığın rengi olarak da sembolize edilmiştir. Kırmızı bayrak, başkaldırı ve devrimin rengidir. Rus, Çin ve Fransız Devrimi sırasında hep ön saflarda kırmızı bayraklar taşınmıştır (Uçar, 2004: 51)
Bazı toplumlarda kırmızı rengi vatanseverlik duygularını kamçılayan bir renk olarak görülmektedir. Kırmızı pek çok dünya bayrağında kullanılan bir renk olup, Türk bayrağının rengi olan kırmızı, ülkemizde “bayrak kırmızı” olarak bilinmektedir.
Sarı
Sarı, simgesel olarak güneş ışığını hatırlatır ve dikkat edilmesi gereken önemli noktalar için uyarıcı rol oynar. Renkler içinde en ışıklısı olduğu için en uzaktan görülenidir (Halse: 1978: 27-34)
Eski Mısır’da sarı gözden düşme, kıskançlık ve utancı simgelerken, Çin’de saltanatı ve sarayı simgeler. Çin’de sarının krallık ve saltanat rengi olmasının nedeni, Çin hükümdarlarının cennetin merkezinde oturduğuna inanılmasıdır (Uçar, 2004: 52-53).
İran kültüründe birçok yerde sarı renk, nefret ve hastalık alâmeti gibi tanınmıştır. (Ögel, 1995).Genelde Doğu toplumları için kutsal bir renk olan sarı, Batı toplumlarında eğlence ve mutluluğu da sembolize etmektedir. Uçar (2004: 52-53)
Rusya'da geleneksel evlilik rengi sarıdır. Çin de ise gıda çin kullanılırken, Batı'da iştah açıcı renk olarak kırmızı kullanılır.
Mavi
Gökyüzü, su ve denizlerin, aynı zamanda sonsuzluk ve huzurun rengidir. Hristiyanlıkta ise mavi, umut ve dindarlığın rengidir. İbraniler için mavi tanrısal bir renktir. Mavi Çin kültüründe cenneti ve ölümsüzlüğü sembolize eder. (Mankhe, 1996: 64)
Doğu’da Mısır, İran, Hindistan, Arap Yarımadası ve Anadolu’da kötülükleri uzaklaştıran bir renkolduğuna inanılır. Nazar boncuğundaki etkin ve temel bir renk olan kobalt mavisinin nazara karşı bir anlam ve etkisi olduğuna inanılır. Mavi Arapça’da “ma-i” su rengi demektir (Ersoy, 1990: 59).
Gök Tanrı dinine inanan Türkler için gök mavidir. Şamanlar ululuğu temsil eden mavi rengi gökkelimesiyle adlandırmışlardır. Ancak gök rengi aynı zamanda yeşili de karşılar (Kafalı, 1996: 50)
Belçika'da bizim ülkemizdekinin tam tersi olarak , diğer Batı kültürlerinin de tersine mavi kız bebekler için, pembe ise erkek bebekler için tercih edilmektedir.ABD de ise bağımlılık, güven, otoriteyi temsil ederken, Batı'da mutsuzluk, depresyonu temsil eder.
Yeşil
Yeşil renk tabiatta ağaçların ve bitkilerin sembolüdür. İslamiyet’te kutsal bir renk olan yeşil, Hıristiyanlıkta Baba, Oğul ve Kutsal Ruh üçlemesini ifade eder. Orta Çağda gelinlerin yeşil giysi giydikleri söylenir.
Yeşil renk İslamiyet’te kutsal alan ve mekanların vazgeçilmez rengidir. Başta cennet yemyeşil bir ortam olarak hayal edilmiştir.
İrlanda da Ülkenin tamamının ve Güney’deki İrlandalı Katoliklerin sembolüdür, Batıda ise baharı simgelemektedir.
Mor
Brezilya, Meksika ve İtalya'da ölüm şehir yas rengi olarak kullanılırken Tibet ve Hindistan'da mistik rahatlıcı bir renk olarak kullanılır.
Kaynaklar
https://birimler.dpu.edu.tr/app/views/panel/ckfinder/userfiles/17/files/DERG_/31/125-138.pdf
https://www.filliboya.com/icerik/renk-nedir.html
http://www.kameraarkasi.org/light/terminoloji/renk/renkdeneyi.html
http://www.leblebitozu.com/renklerin-anlamlari-ve-psikolojik-etkileri/
file:///C:/Users/Lenovo/Downloads/dokculturandcolor02082010.pdf